Trọng Thành - Trong tuần này, từ ngày 13 đến 17/10/2013 diễn ra Hội nghị Thế giới về Năng lượng lần thứ 22 tại thành phố Daegu, Hàn Quốc. Hội nghị quốc tế lớn nhất trong lĩnh vực này, còn có tên « Thế Vận Hội về năng lượng », là dịp để lãnh đạo các định chế, các doanh nghiệp và các cơ sở nghiên cứu về năng lượng từ 93 quốc gia gặp gỡ trao đổi về các vấn đề có ý nghĩa quyết định đối với việc tìm ra lời giải cho những thách thức năng lượng – kinh tế - môi trường, trong bối cảnh giới chuyên gia vừa đưa ra những cảnh báo đáng sợ về biến đổi khí hậu trong những thập niên tới.

Hội nghị Thế giới về Năng lượng, lần này có chủ đề chính « Chuẩn bị từ hôm nay cho năng lượng của ngày mai ». Hội nghị Thế giới về Năng lượng của Hội đồng Thế giới về Năng lượng (WEC), có trụ sở tại Luân Đôn, được tổ chức ba năm một lần, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, bởi vì đây là một sự kiện duy nhất trên thế giới bao trùm tất cả các ngành công nghiệp năng lượng khác nhau, từ năng lượng hóa thạch, đến năng lượng hạt nhân, hay năng lượng tái tạo.

Daegu – thủ đô xanh của Hàn Quốc - là thành phố thứ ba của Châu Á đăng cai tổ chức sự kiện này. Khoảng 50 Bộ trưởng và giới chức chính phủ cùng rất nhiều lãnh đạo các tập đoàn lớn (Tepco, Gazprom, Shell, Aramco…) tham gia hội nghị. Việc một thành phố ở Châu Á được chọn làm nơi đăng cai cho thấy Châu Á giờ đây có một tiếng nói chủ đạo trong vấn đề năng lượng toàn cầu.

Ông Voser, Chủ tịch của Shell, tập đoàn dầu khí Anh – Hà Lan, nhấn mạnh đến việc « Các nền kinh tế đang nổi lên của Châu Á đang đi vào một giai đoạn công nghiệp hóa và đô thị hóa mang tính lịch sử » và chỉ riêng Trung Quốc và Ấn Độ đã chiếm gần hết phần tăng trưởng của nhu cầu thế giới về năng lượng trong 20 năm tới. Mức tiêu thụ năng lượng tăng vọt của các quốc gia mới trỗi dậy làm thay đổi một cách sâu sắc các trao đổi thương mại ở quy mô toàn cầu.

Vào tuần trước, Cơ quan năng lượng quốc gia Hoa Kỳ thông báo, Trung Quốc đã trở thành nhà nhập khẩu số 1 thế giới về dầu mỏ, vượt qua Hoa Kỳ (cho dù Mỹ vẫn là nước tiêu thụ dầu lửa nhiều nhất). Trung Quốc hiện tại cũng là nước thu hút đến hơn một nửa lượng than sản xuất trên thế giới hàng năm.

Giai đoạn bất trắc chưa từng có về năng lượng

Kể từ hội nghị lần thứ 21 tại Montreal năm 2010 đến nay, rất nhiều điều tưởng như là hiển nhiên trong lĩnh vực này đã thay đổi : « Sự phục hưng » được hứa hẹn của năng lượng hạt nhân đầu thế kỷ XXI bị thách thức sau thảm họa Fukushima 2011, sự trỗi dậy bất ngờ và mãnh liệt của việc khai thác dầu khí từ đá phiến tại Bắc Mỹ trong hai năm trở lại đây, bên cạnh đó là sự phát triển không đồng đều của các loại hình năng lượng tái tạo tại các khu vực khác nhau trên thế giới…

Tổng thư ký Hội đồng Thế giới về Năng lượng Christoph Frei nhấn mạnh : « Lĩnh vực năng lượng đang ở trong một giai đoạn bất trắc chưa từng có ». Một mặt, nhu cầu năng lượng tiếp tục tăng mạnh, do tăng trưởng kinh tế của nhiều nước ở ngoài khối OCDE, nhưng bên cạnh đó, áp lực đối với việc thay đổi mô hình năng lượng toàn cầu cũng vô cùng lớn, do những dự báo nghiêm trọng về Biến đổi khí hậu, đặc biệt với báo cáo mới đây vào cuối tháng 9/2013 của GIEC, nhóm chuyên gia liên chính phủ về Biến đổi khí hậu. Các chính phủ và các ngành công nghiệp hiện cùng lúc đứng trước ba áp lực hết sức nhạy cảm (« Trilemme énergétique ») : (1) Vừa phải bảo đảm được nguồn năng lượng trong bối cảnh dân cư thế giới tiếp tục gia tăng mạnh, (2) vừa phải bảo đảm giá cả năng lượng thấp ở mức chấp nhận được và đồng thời gia tăng năng lượng, (3) nhưng lại không được làm nghiêm trọng hơn quá trình khí hậu bị hâm nóng.

2050 : Nhu cầu năng lượng tăng đến 61 %

Theo các tính toán của WEC, nhu cầu năng lượng thế giới, do dân số và quá trình đô thị hóa gia tăng, đặc biệt tại các nước đang phát triển, sẽ tăng từ 27 đến 61% từ đây đến năm 2050, là khi dân số toàn cầu ước tính sẽ lên tới 9 tỷ người. Trước mắt, trong vòng hai thập niên tới, đầu tư năng lượng toàn cầu ước tính là 40.000 tỷ đô la, tương đương GDP/năm của Liên Hiệp Châu Âu, Hoa Kỳ và Trung Quốc cộng lại, theo chủ tịch của tập đoàn dầu khí Ả Rập Xê Út Aramco. Tuy nhiên, cũng theo tính toán của WEC, con số đầu tư khổng lồ này cũng không giải quyết hoàn toàn được nạn thiếu điện. Vào năm 2050, ước tính còn khoảng 320 triệu đến 530 triệu người không có điện dùng, chủ yếu tại vùng Châu Phi phía nam Sahara, so với khoảng 1,2 tỷ người hiện nay.

Cũng theo WEC, cho dù các năng lượng tái tạo tiếp tục phát triển nhanh chóng, thì việc sử dụng các năng lượng hóa thạch gây hiệu ứng nhà kính (dầu, khí, than) vẫn tiếp tục chiếm một tỷ trọng hết sức lớn : khoảng từ 59 đến 77% vào năm 2050, so với 85% như hiện nay. Dự báo này cho thấy, dù theo kịch bản lạc quan với 59% năng lượng hóa thạch vào năm 2050, nhân loại vẫn không đạt được mục tiêu đưa lượng khí CO2 xuống dưới mức 450/1 triệu. Đây là mức cho phép khống chế được nhiệt độ Trái đất không tăng quá 2°C, theo đánh giá của nhiều chuyên gia.

Theo dự báo của Văn phòng Wood Mackenzie, từ đây đến năm 2020, than là nguồn năng lượng được sử dụng nhiều nhất.

Tại Châu Á, ngày càng có nhiều đầu tư cho các năng lượng tái tạo, như điện gió, điện mặt trời, nhưng, do giá thành sản xuất còn rất cao, nên vị trí của các năng lượng xanh vẫn còn giới hạn.

Mức độ tiết kiệm năng lượng giảm

Một điều rất đáng lo ngại là các nỗ lực trong lĩnh vực tiết kiệm năng lượng không đạt mức mong đợi. Một nghiên cứu của Adem (Cơ quan Pháp về môi trường và quản lý năng lượng) và WEC (liên quan đến 85 quốc gia, chiếm hơn 90% lượng điện tiêu thụ toàn cầu), vừa được công bố hồi thứ Ba tuần trước 08/10, cho thấy, tuy ngày càng nhiều quốc gia có các sáng kiến về tiết kiệm năng lượng, nhưng tốc độ tiến bộ được thực hiện đang chậm lại, kể từ cuộc khủng hoảng kinh tế 2007. Cụ thể là, nếu như số năng lượng cần dùng để tạo ra một đơn vị GDP giảm trung bình 1,3% hàng năm trong thời gian từ những năm 1990 đến trước khủng hoảng, thì từ 2008 đến nay, con số này chỉ còn là 0,6%.

Nhiều lý do để giải thích sự suy giảm này : Khủng hoảng kinh tế khiến đầu tư cho việc cải thiện quản lý năng lượng, tỷ trọng gia tăng của các nền kinh tế ngốn nhiều năng lượng, như Trung Quốc, gia tăng việc sử dụng điện – mà việc sản xuất dẫn đến nhiều hao hụt…

Nghiên cứu kể trên đề xuất một số khuyến cáo để gia tăng tiết kiệm năng lượng : Giảm trợ giá cho năng lượng hóa thạch, cải thiện hệ thống tính tiền năng lượng (khuyến khích những người tiết kiệm), lập ra các khoản tài trợ đặc biệt để hỗ trợ các cách tân…

Bảng xếp hạng « Chỉ số Năng lượng Bền vững » 2013

Ba tuần trước hội nghị của WEC, vào cuối tháng 9/2013, tổ chức này vừa công bố bảng xếp hạng « Chỉ số Năng lượng Bền vững » (Energy Sustainability Index), ra đời từ năm 2011. Trong vấn đề năng lượng, các lãnh đạo quốc gia và ngành công nghiệp đều đối mặt với cùng ba loại thách thức như nói ở trên : Bảo đảm an ninh năng lượng, có được năng lượng giá rẻ và bảo đảm không làm nghiêm trọng thêm các hệ quả đối với khí hậu.

Bảng xếp hạng về phát triển năng lượng cung cấp các chỉ báo để so sánh bước tiến của từng quốc gia trong việc trả lời ba thách thức chủ yếu trong lĩnh vực năng lượng. Đặc biệt bảng xếp hạng này cho thấy, có quốc gia đứng đầu trong một phương diện, nhưng lại đứng cuối bảng về phương diện khác.

Ba quốc gia đứng đầu trong bảng xếp hạng năm nay là Thụy Sĩ, Đan Mạch và Thụy Điển. Tiếp theo đó là Áo và Anh. Năm quốc gia đầu bảng (không kể Áo), đều có các chỉ số đứng đầu trong ba lĩnh vực An ninh năng lượng, Giá cả năng lượng và Bảo vệ môi trường.

Hoa Kỳ đứng hạng cao về An ninh năng lượng (A) và Giá cả năng lượng (A), nhưng xếp hạng thấp về tác động môi trường (C). Trung Quốc xếp cao về An ninh năng lượng (A), nhưng về Giá cả và tác động môi trường đều có điểm thấp nhất (D). Pháp đứng thứ 10 trong bảng xếp hạng năm nay, tụt một hạng. Việt Nam xếp hạng thứ 101 năm nay (so với vị trí 78 năm 2012).

Nguồn: Rfi